loading...
مرکز آموزش بازاریابی و کسب درآمد از اینترنت
kiana بازدید : 581 چهارشنبه 03 فروردین 1390 نظرات (0)
طرح کسب و کار
طرح کسب و کار چیست؟
کارآفرینی و ایجاد هر نوع کسب و کار جدید اغلب با مخاطراتی همراه می باشد. این موضوع اهمیت استفاده از یک نقشه و الگوی مناسب برای انجام مطالعات و بررسی جامع قبل از شروع فعالیت و به حداقل رسانیدن این مخاطرات و آسیب ها را آشکار می سازد.
طرح کسب و کار به عنوان ابزاری برای پیش بینی و مدیریت بهتر کسب و کارهای موجود و یا جدید می باشد.این کار از طریق توجه به اولویت ها،نظارت و ارزیابی پیشرفت کار و کمک به دستیابی از اهداف از پیش تعیین شده صورت می گیرد.اینچنین طرحی،کارآفرینان را قادر می سازد تا در مراحل مختلف کسب و کار آمادگی های لازم را برای پیشبرد برنامه ها به دست آورند.
شما می توانید چشم انداز مالی کسب و کار خود را ترسیم کنید و سرمایه لازم برای راه اندازی آن را محاسبه کنید.همچنین اگر سرمایه لازم برای راه اندازی کسب و کار جدید را نداشته باشید،می توانید ایده های ارزشمند خودتان را بر روی کاغذ نوشته و آن را در قالب یک طرح کسب و کار منسجم به سرمایه گذاران ارائه دهید تا هم ایده های ذهنی خودتان را انتقال دهید و هم منافع و ریسک های واقعی این کار را به سرمایه گذار و مخاطبان خود نشان داده و آنها را به سرمایه گذاری در زمینه ایده تان متمایل کنید.
"یک طرح کسب و کار نوشته ای توصیفی و جامع در مورد کسب و کار یک موسسه است.این طرح حاوی گزارشی دقیق در خصوص تولیدات یا خدمات شرکت،روش های تولید،بازار و مشتریان،استراتژی بازاریابی،منابع انسانی،تشکیلات،نیاز به زیر ساخت ها و تامین نیازهای مالی،منابع تامین مالی و نحوه استفاده از آنها می باشد."
اگر طرح کسب و کار را مثل یک نقشه فرض کنیم،بهتر می توانیم،اهمیت آن را درک کنیم،فرضا اگر بخواهیم برای یک ماموریت یا سفر تفریحی از شهر شیراز به مشهد سفر کنیم،راه های متعددی وجود دارد که هر کدام هزینه و زمان متفاوتی خواهند داشت.
شما که در آغاز راه اندازی یک کسب و کار می باشید،نیز همانند یک مسافر هستید که باید قبل از آماده سازی طرح سفر،بعضی تصمیم های مهم را بگیرید و اطلاعات راجمع آوری کنید.
در برنامه سفر،عوامل بیرونی مثل تعمیر اضطراری اتومبیل،شرایط آب و هوا،وضعیت جاده،مناظر دیدنی،زمین مناسب برای اردو و ... نقش دارند.اینها عواملی هستند که مسافر هیچ کنترلی بر آنها ندارد،اما باید در برنامه خود آنها را مورد توجه قرار دهد.شما هم مثل یک مسافر باید عوامل بیرونی مثل قوانین جدید،رقابت،تغییرات اجتماعی،تغییر نیازهای مصرفی یا فناوری جدید را در نظر بگیرید.
از طرف دیگر مسافر در نظر می گیرد،چه مقدار پول دارد،چه مدت زمان دارد و از کدام اتوبان ها،جاده ها،اردوگاه ها و ... می خواهد استفاده کند،شما هم دقیقا در آغاز کسب و کار خود باید بر تولید،بازاریابی و ... نظارت داشته باشید.
نکته: مطالعات نشان می دهد افرادی که بدون مطالعه و تنظیم طرح کسب و کار (BP)اقدام به کار می کنند،در مقابله با مشکلات و افت و خیزهای اقتصادی و بازار کار توان کمتری دارند و لذا احتمال ورشکستگی و عدم موفقیت شان زیاد است.
چرا به نوشتن طرح کسب و کار نیاز دارید؟
شما قبل از شروع و راه اندازی یک فعالیت تجاری لازم است یک طرح کسبو کار تهیه کنیداین طرح امکان خود ارزیابی را برای شما فراهم می کند از این طرح می توانید در موارد زیر استفاده کنید.
  • تعریف دقیق و درک اینکه "در چه کسب و کاری هستید؟"
  • برای یک وارسی واقعی:
    • طرح موجب می شود که شما بعضی از پیش فرض هایی که قبلا در ذهن خود داشتید مورد بررسی و بازبینی هدفمند و نقادانه قرار دهید و بتوانید پاسخی مناسب برای سؤال هایتانپیدا کنید.
    • به شما امکان می دهد نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنید.
  • برای فراهم کردن یک تست امکان پذیری
    • تست عملی بودن ایده شما؟
    • آیا ایده شما می تواند جریان نقدی پایدار فراهم کند؟
    • آیا به سمت سوددهی می رود؟
    • به چه نوعی از کمک های مالی نیاز دارید؟آیا می توانید آن را بازپرداخت کنید؟
    • موانع موفقیت شما در این راه چیست؟
  • برای گرفتن تصمیمات بهتر
    • جمع آوری اطلاعات قبل از اینکه به آنها نیازمند شوید،باعث اتخاذ تصمیمات آگاهانه می شود.
    • برنامه شما،دیدگاهی سازمان یافته در مواجهه با مسائل فراهم خواهد کرد.
  • به عنوان راهنما و ابزار اندازه گیری
    • طرح کسب و کار به عنوان راهنمایی در طول مسیر به شما امکان می دهد پیشرفت تان را در مقایسه با انتظارات برنامه ریزی شده اندازه بگیرید.
  • به عنوان ابزار تامین مالی
    • طرح کسب و کار مدرکی است که نهایتا ایده کسب و کار مخاطره آمیز شما را به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری بالقوه به شرکا و تامین کنندگان و کارکنان شما می فروشد.
  • به عنوان یک وسیله ارتباطی
    • این طرح در زمینه تعریف اهداف،رقابت،مدیریت و پرسنل به شما کمک می کند.از این رو فرآیند تهیه طرح شغلی می تواند نوعی بررسی واقع بینانه ارزشمندی از کسب و کار به حساب آید.
بخش های مختلف طرح کسب و کار
برای نوشتن یک طرح کسب و کار ممکن است بیش از 200 ساعت زمان صرف شود،البته زمان آن به دانش و تجربه شما و همینطور هدفی که قصد رسیدن به آن را دارید،بستگی دارد.
این برنامه ممکن است آنقدر جامع و کامل باشد که به هر سرمایه گذار بالقوه ای تصور و فهم درستی از فعالیت شما ارائه دهد و همینطور به شما کمک کند که فکر خود را بیشتر مورد ارزیابی و سنجش قرار دهید.
به طور کلی،طرح کسب و کار شما باید دربرگیرنده بخش های ذیل باشد:
  1. بخش معرفی
  2. خلاصه مدیریتی
  3. نوع صنعت،سازمان و محصولات و خدمات
  4. برنامه بازاریابی
  5. برنامه های طرح و توسعه
  6. برنامه عملیاتی و تولید
  7. ساختار سازمانی
  8. برنامه زمان بندی
  9. ریسک ها،مشکلات و مفروضات اساسی
  10. برنامه مالی
  11. پیشنهادها
  12. ضمائم
1- بخش معرفی
هدف از این بخش تهیه خلاصه کوچکی از عناوین طرح کسب و کار است.شما در این بخش باید مواردی از قبیل موارد زیر را ذکر کنید.
  1. نام و نشانی شرکت
  2. نام خودتان یا مالکین،مدیران و پرسنل کلیدی و نشانی،شماره تلفن،دورنگار و پست الکترونیکی. در صورتی که کسب و کار شما در قالب یک شرکت است باید تمامی سهامداران را نام ببرید و بعد از آن بگوییدمدیران شرکت و یا کسب و کار شما چه کسانی هستند.در صورتی که افرادی در کسب و کار شما هستند که نقش کلیدی دارند آنها را نیز معرفی کنید.
  3. اعلام اینکه این گزارش محرمانه است.این قسمت به منظور حفظ موارد امنیتی است و بسیار برای شما مهم است.
  4. فهرست مطالبی که در طرح آمده است.
2- خلاصه مدیریتی:
بسیاری از افرادی که طرح های تجاری را می خوانند (بانکداران،سرمایه گذاران،شرکاء و ...) دوست دارند که خلاصه ای از آنچه در پیش رو دارند،شامل قسمت های مهم طرح کسب وکار را ببینند.
چنین خلاصه ای،دید کلی نسبت به آنچه در ادامه خواهد آمد،در اختیار خواننده قرار می دهد.چنین خلاصه ای نباید بیش از سه صفحه باشد.خلاصه،پس از اینکه کل برنامه تکمیل شد،نوشته می شود.
در خلاصه مدیریتی موارد زیر مطرح می شود:نوع کسب و کار (تولیدی،خدماتی،تجاری و ...)،محل استقرار،ماموریت و هدف شرکت خود را مشخص سازید.
مثلا شرح فعالیت شرکت خدمات نظافتی "نظیف" بر این اساس است:
این شرکت خدماتی بر مبنای قرارداد برای فعالیت های کوچک و متوسط،خدمات نظافتی انجام می دهد.این خدمات عبارتند از تمیز کردن کف طبقات،فرش ها،پرده ها و پنجره ها و جاروکشی و گردگیری و شستشوی معمول.قراردادها یکساله بسته می شوند و خدمات خاص و شرح انجام خدمات را شامل می شوند.
همچنین باید هر گونه اطلاعاتی که فرصت موردنظر را برای کسب و کار شما مهیا می کند در این قسمت به اختصار ارائه گردد.
فرض کنید ایده و یا کسب و کار شما در زمینه موبایل است.در این قسمت لازم است روند تغییرات و تحولات گوشی ها از گوشی های بزرگ به گوشی های کوچکتر و اینکه در آینده این صنعت به چه سمت وسویی پیش خواهند رفت،توضیح داده شود.
تکنولوژی مرتبط با کسب و کار شما و سرعت تغییرات آن بسیار مهم است.در این قسمت بگویید که کسب و کار شما در چه دنیایی از تکنولوژی مربوط به سر می برد.
بعد از اینکه فرصت مشخص شد،باید به طور خلاصه مشخص کنید چطور این فرصت را دنبال می کنید و در حقیقت مشخص کنید،راهبرد بازاریابی به کار رفته در طرح شما کدام است؟
هدف گیری بازار خود را به طور خلاصه در این قسمت ذکر کنید.
مختصرا بیان کنید موقعیت شما در آینده در میان رقبا چه خواهد بود؟ویژگی های منحصر به فرد کالا و خدمات خود را بیان کنید و ذکر کنید این کالا وخدمات چه ارزشی برای مشتریانتان دارد؟همچنین اطلاعات مالی مهم از وضعیت گذشته و برنامه ریزی برای آینده از قبیل درآمد،سود خالص،دارایی ها و سهام را مشخص کنید.
مثلا شرکت خدماتی نظیف آنچه در ثسمت سوددهی خود در بخش خلاصه مدیریتی مشخص کرده،اینگونه است،میزان درآمد حاصل از ارائه خدمات نظافتی در سال 850 میلیون ریال افزایش ارائه خدمات 20 درصدی سالیانه در 3 سال اول.
در خلاصه مدیریتی خود،شما باید اطلاعاتی را به طور خلاصه در خصوص همکاران خود به خواننده منتقل کنید.
  • چه کسی این کسب و کار را تامین کرده و چگونه؟
  • از لحاظ حقوقی و مالکیت شرکا و همکاران،شرکت شما چگونه است؟
  • افراد کلیدی و مهم شرکت چه کسانی هستند؟
  • سهامداران چه کسانی هستند و نحوه توزیع سهام چگونه است؟
و در نهایت اینکه شما باید به طور مشخص و واضح پیشنهاد اصلی یا نهایی خود را به خواننده یا سرمایه گذار مخاطره پذیری که قصد دارد،در طرح شما شرکت یا سرمایه گذاری نماید،ارائه دهید.
3- نوع صنعت،سازمان،محصولات و خدمات
این بخش خلاصه ای را از صنعت و اقتصاد عمومی که کسب و کار شما قرار است در آن فعالیت کند،فراهم می کند.
در این قسمت از طرح کسب و کار شما باید موارد زیر را به طور واضح و روشن برای خواننده طرحتان بیان کنید.
  • چشم انداز صنعت
  • شرکت و زمینه کسب و کار
  • محصولات یا خدمات
  • استراتژی ورود و رشد
و اینکه خصوصیات جمعیت شناختی،روندها و چرخه عمر صنعت چگونه است؟
روندهای اقتصادی،تغییرات در تکنولوژی،تغییرات سیاسی یا قانونی (مقررات محلی،قوانین جدید) تغییرات اجتماعی (تغییر پوشش مردم با نوع مصرف گرایی،قدرت خرید،توقعات و توجه بیشتر به مسائل آموزشی و فرهنگی) و از این دست تغییرات،کسب و کار شما را تحت تاثیر قرار می دهد. اثرات آنها را بر کسب و کارتان شرح دهید.
همچنین مشخص کنید برای ورود به صنعت چه موانعی وجود دارد؟
در این قسمت چرخه عمر محصول مورد نظر در بازارهای داخلی و خارجی را نیز توصیف کنید.
خصوصیات و کاربردهای محصول/خدمت شما چیست؟محصول یا خدمت شما چه وجه تمایزی با سایر محصولات بازار دارد؟
به طور کلی در این قسمت چشم انداز (vision)،استراتژی و ماموریت(mission) کسب و کارتان را به طور خلاصه ارائه نماید.
مثلا یک شرکت تولیدی برگه زردآلو استراتژی خود را چنین تعریف کرده است:
ما قصد داریم که بزرگ ترین عرضه کننده برگه خشک زردآلو به بازارهای اروپا شویم استراتژی شرکت را ساخت کارخانه ای برای فرآوری میوه زردآلو و تولید برگه خشک تعیین نموده و هدف آن را افزایش ارزش افزوده محلی و کاهش هزینه های حمل و نقل و زیان های کنونی اعلام می نماییم. و همچنین ماموریت خود را چنین اعلام کرده است:مشتریان باید از خرید محصول سالم و فوق العاده خوشمزه با قیمتی معقول و مناسب بهره مند شوند.
به طور کلی در مورد صنعت موردنظرتان نقاط قدرت (strengths)،نقاط ضعف (weaknesses)،فرصت ها (Opportunities) و تهدیدات (Threats) را تعیین کنید.
محصولات خود را از نظر منحصر به فرد بودن شرح داده و ذکر کنید چگونه مشتریان محصول یا خدمت شما بهره مند می گردند؟شرح مختصری از محصولات خود از مرحله مواد خام تا اقدام نهایی ارائه کنید.در تولید محصول از چه موادی استفاده می کنید؟چطور به این مواد دسترسی دارید؟هزینه استفاده از این مواد چه مقدار می باشد؟
شایستگی های محوری محصولتان را از نظر ویژگی های مختلف بیان کنید.توصیف بیشتری از محصول/خدمات ارائه دهید. (تصاویر،ویژگی ها،دیاگرام ها،خصیصه های تحسین برانگیز مرتبط با محصول/خدمات عملکرد،وظیفه فردی،طراحی اجزا و غیره).
سپس در مورد موانع ورود و خروج به این صنعت خاص که شما در پی ورود به آن هستید توضیح دهید.تعیین کنید شما برای ورود و خروج از این صنعت چه تدابیری را اندیشیده اید.
4- برنامه بازاریابی:
برنامه بازاریابی خوب در توسعه کسب و کار شما ضروری است.این قسمت مهم ترین بخش طرح کسب و کار است که شامل دو بخش کلی 1-تحقیق و تحلیل بازار 2-استراتژی بازاریابی می باشد.
در بخش تحقیق و تحلیل بازار هدف این است که سرمایه گذاران و وام دهندگان را متقاعد کنید که:
  1. درک کاملی از بازار دارید.
  2. برای محصول یا خدمت شما بازار وجود دارد.
  3. شرکت شما این قابلیت را دارد که سهمی از این بازار را به خود اختصاص دهد.
استراتژی بازاریابی نیز به شما نشان می دهد که چگونه باید تولیدات و خدمات را توزیع،قیمت گذاری و تبلیغ کنید.
بخش اول:تحقیق و تحلیل بازار
در این قسمت باید راجع به موارد زیر در طرح کسب و کار خود مطالبی را شرح دهید:
  1. مشتریان
  2. اندازه بازار و روندهای آن
  3. تخمین سهم بازار و فروش
  4. ارزیابی آینده بازار
  5. رقابت،حساسیت ها و خطرها
1- مشتریان: در طرح کسب و کار خود مشخص کنید،مشتریان شما چه کسانی هستند؟چه کسانی از محصولات و خدماتتان استفاده می کنند؟رابطه بین مصرف کننده و خریدار اصلی را ذکر کنید.مشتریان با خرید محصول شما چه مزایایی به دست می آورند؟چرا این بازار به محصول/خدمت شما نیاز دارد؟این بازار تا چه مدت به محصول/خدمت شما نیاز دارد؟اگر محصول/خدمت شما مطابق نیازهای روز باشد،آیا تکنولوژی جدیدی خلق می شود و یا متوقف می شود؟
ویژگی های نمونه ای از خریدارانتان،از قبیل سن،موقعیت،میانگین درآمد،جنسیت،سبک زندگی،شغل آنها و دیگر اطلاعات مهم را مشخص کنید.اولویت های خریداران را در انتخاب نوع خرده فروشی نیز تعیین کنید.
مشخص کنید چه ویژگی منحصر به فردی در محصولات شما وجود دارد که مشتریان شما آن رابه محصولات رقبایتان ترجیح خواهند داد؟ویژگی متمایز کننده ممکن است از نظر کیفیت،تنوع،زیبایی،خدمات پس از فروش،قیمت یا مواردی از این قبیل باشد که شما باید حتما در طرح خود این ویژگی یا ویژگی های ممتاز را ذکر کنید.
2- اندازه بازار و روندهای آن: اندازه بازار را مشخص کنید و نشان دهید در برآورد اندازه بازار تا چه حد به عواملی از قبیل علاقه مندی مشتریان به محصولات/خدمات شما،سطح درآمد آنها و نحوه دسترسی شان به محصولات/خدمات خود توجه کرده اید؟مشخص کنید حیطه بازار شما تا چه حد باید باشد تا عملیات کسب و کار شما پایدارتر باشد.
تخمین ها و برآوردهای رشد را با استفاده از عواملی همچون روند صنعت،تاثیر فناوری های جدید،روندهای اقتصادی اجتماعی،سیاست های دولت،تغییرات جمعیتی و نیازهای مشتریان بررسی و ارزیابی نمایید. منابع و فرضیات به کار رفته را به وضوح و با شفافیت بیان کنید و سعی کنید در برآوردها واقع گرا باشید.
3- تخمین سهم بازار و فروش: در طرح خود تقاضای محصول را در نظر بگیرید.یعنی مشخص کنید چقدر برای محصول شما در بازار تقاضا وجود دارد؟از کدامیک از روش های برآورد بازار استفاده کرده اید؟از چه منابعی برای تعیین تقاضای بازار استفاده کرده اید و به چه دلیل این منابع را به کار گرفته اید،روند تغییرات تقاضا را مشخص کنید.
در مورد حجم فروش محصول/خدمت خود نیز باید مطالبی را مشخص کنید.حجم و ارزش احتمالی محصولی که شما می خواهید بفروشید چقدر است؟پاسخ شما مشخص می کند که چگونه باید آن را توزیع کنید و بفروشید.
4- ارزیابی آینده بازار: در آینده چه سهمی از بازار را به دست خواهید آورد؟در تعیین اندازه بازار در آینده و یا سهمی که به طور بالقوه انتظار به دست آوردن آن را دارید مبالغه نکنید،در غیر اینصورت اعتبار طرح کسب و کار شما زیر سؤال خواهد رفت.
5- رقابت،حساسیت ها و خطرها: در نهایت در قسمت تحقیق و تحلیل در مورد بازار،راجع به رقابت ها و خطرات احتمالی که ممکن است از جانب آنها به شما برسد نیز اطلاعاتی را در طرح خود ارائه دهید.
زمانی که حدود بازار خود را مشخص می کنید،ممکن است تعدادی از رقبای خود را کشف کنید.هر رقیبی در هر ناحیه ای ضرورتا نیرومند نیست،شما نه تنها باید تعداد رقبا را تعیین کنید،بلکه باید قدرت نسبی آنها را نیز مشخص کنید.
به محض اینکه بازار محصول/خدمت خود را مشخص نمودید،همه فعالیت های رقابتی را ارزیابی کنید،محصولات،ساختارهای قیمت،تبلیغات،فعالیت های ترویجی و نحوه توزیع و نقل و انتقال محصول،نسخه هایی از بروشورهای مربوط به فروش را تهیه و در صورت لزوم در مورد اولویت های خدمات رسانی موجود تحقیق کنید.
به طور کلی بگویید رقبای بنگاه و کسب و کار شما چه کسانی هستند؟برنامه های خاص آنها چیست؟نقاط ضعف و قوت رقبا (در زمینه هایی مانند مدیریت،شبکه توزیع،توانایی های تولید،منابع مالی و مزایای قیمت و هزینه ها ...)چیست؟سیاست های آینده بازار در مورد بازار و قیمت ها و تنوع تولیدات و ... چیست؟
وضعیت رقابت در آینده از نظر تعداد و قدرت و انحصاری شدن و غیر انحصاری شدن چیست؟
تخمین بزنید چقدر از محصول/خدمت شما توسط رقبای شما در سال آینده تولید خواهد شد؟
همچنین مشخص کنید رقبایتان در چه سطحی هستند؟آیا رقبا کسانی هستند که محصولی مشابه محصول شما با همان قیمت تولید می کنند و یا فروشندگان و تولیدکنندگان هستند که فقط محصول مشابه تولید می کنند و یا تمام فروشندگان یک سرویس یا خدمت مشابه و یا تمام فروشندگانی که در یک سبد هزینه مشابه فعالیت می کنند؟کدامیک را به عنوان رقیب در نظر گرفته اید؟
اگر فکر می کنید رقبایی وجود دارند که شما می توانید بخشی از بازار آنها را تصاحب کنید،در مورد نحوه انجام این کار نیز توضیح دهید؟
بخش دوم:استراتژی های بازاریابی
در بحث تحلیل استراتژی بازاریابی،شما باید موارد زیر را در طرحتان مشخص کنید:
  1. قیمت گذاری
  2. تبلیغات
  3. شیوه فروش
  4. توزیع
  5. سیاست های خدمات و گارانتی
1- قیمت گذاری:
بعد از آنکه در بخش تحقیقات بازار مشخص شد که چه کسی کالا یا خدمت شما را می خرد،اندازه بازار بالقوه چقدر است؟آنگاه باید مشخص شود چه قیمتی باید مطالبه شود؟در این قسمت از طرح کسب و کار مشخص کنید چگونه برای محصول و خدمات تولید شده قیمت تعیین خواهید کرد و چه قیمتی در نظر گرفته شده است.با در نظر گرفتن موانع و محدودیت های قیمت گذاری از قبیل:هزینه ها (هزینه های تولید،بازاریابی و سود)،رقابت (تاثیر رقبا بر قیمت) و ملاحظات اخلاقی (مواردی که موجب کسب رضایت مشتریان خواهد شد.) قیمت کالا و خدماتموردنظر تعیین می شود.
برای تعیین قیمت کالا و خدمات می توانید از هر یک از استراتژی های پنج گانه قیمت گذاری (هدف های سوددهی،هدف های فروش،هدف های رقابتی،هدف های مربوط به بازارسازی محصول و شرکت،هدف های بقا) استفاده کنید. همچنین در این قسمت از طرح روش هایی را که به منظور مدیریت قیمت ها تعدیل یا حفظ قیمت ها نسبت به وضعیت بازار،رقابت و رفتار مشتریان استفاده خواهید کرد را ذکر کنید.
2- تبلیغات:
هدف تبلیغات و اقداماتی که در این رابطه انجام می دهید،آن است که اطلاعات محصول/خدمات خود را به طور مؤثر به بازار منتقل کنید.هدف های مشخص در این ارتباط عبارتند از:
  • شناساندن محصول یا خدمات خود به بازار
  • مشخص کردن چارچوب کلی نحوه فروش و توزیع
  • نشان دادن منافع محصول به مشتریان
این بخش شامل توصیفی در مورد کلیه رسانه هایی که برای آگهی برنامه ریزی می کنید (شامل اینترنت،تابلوهای تبلیغاتی خیابانی،روزنامه ها،مجلات،رادیو،تلویزیون،نامه های پستی مستقیم و غیره) می باشد.همچنین بایستی در مورد برنامه های ارتباط عمومی،ملزومات فروش (کاتالوگ،بروشور و ...)طرح بسته بندی،نمایشگاه های تجاری و غیره توضیح دهید.از طریق چنین اطلاعاتی به خواننده نشان خواهید داد که به موضوع اهمیت داده شده و کانال های مناسب برای جذب مشتریان به منظور خرید محصول انتخاب شده است.
در صورتی که عوامل یا متخصصینی خارج از شرکت را به منظور کمک در امر تبلیغات و امور روابط عمومی انتخاب می کنید در مورد توانایی،تلاش ها و شایستگی آنها و منافعی که برای کسب و کار شما به همراه خواهند داشت،توضیح بدهید.
3- شیوه فروش:
فروش فرآیندی است برای اینکه نهایتا مشتریان را متقاعد کنید که محصولتان را بخرند.بخش فروش طرح کسب و کار بایستی نشان دهنده این موضوع باشد که با مدیریت فرآیند فروش به صورت سازمان یافته ای برخورد کرده اید.در قسمت فروش طرح کسب و کار خود باید درباره مباحث زیر مطالبی را ذکر کنید:
1-3-مسئولین فروش: چه کسانی محصولات شما را خواهند فروخت؟آیا آموزش تخصصی دیده اند؟
2-3- مشخص کردن کانال های فروش: آیا محصول را مستقیما به مشتریانتان می فروشید یا از طریق نمایندگی فروش،توزیع کننده و عامل فروش عمل می کنید؟
3-3- روش های فروش: از کدامیک از روش های فروش (تلفنی،ارائه مستقیم به مشتری،مکاتبه پستی،فروشگاه،آگهی،سفارش پستی،شرکت در نمایشگاه و غیره) استفاده می کنید؟
4-3- اهداف: چه حجم فروش و فعالیت هایی مانند بازدید روزانه برای فروشنده ها و یا کنترل سایر روش های فروش تعیین کرده اید؟
5-3- ملزومات کمکی برای فروش: چه ملزوماتی (جزوه،بروشور،لوح فشرده)برای فروش و ارائه پشتیبانی های فنی بعدی برای فروشندگان فراهم خواهید کرد.
6-3- آموزش: چگونه آموزش فروشنده ها را برنامه ریزی می کنید.
7-3-تصمیمات مشتریان: چه کسانی دقیقا در مورد خرید تصمیم می گیرند و چه افرادی بر تصمیم آنها تاثیرگذار می باشند؟
8-3- زمان فرآیند فروش: چه مدت زمان برای آگاه شدن مشتریان شما و تصمیم گیری آنها برای خرید و نهایتا پرداخت،لازم است؟
9-3 شرایط پرداخت: چه شرایطی را برای پرداخت به مشتریان پیشنهاد می کنید؟
10-3- فرآیند سفارش دهی: چگونه سفارشات از فروشندگان به سفارش دهندگان منتقل می شود؟
11-3- سفارشات در دست: در حال حاضر چه سفارشاتی دارید یا چه سفارشاتی در آینده نزدیک و از چه کسانی ممکن است داشته باشید.
12-3- رسیدگی به شکایات مشتریان: چه مراحلی را برای رسیدگی به شکایات مشتریان در نظر دارید؟
4-توزیع:
در این قسمت از برنامه بازاریابی موارد ذیل را برای وام دهندگان،سرمایه گذاران و دیگر خوانندگان طرحتان مشخص کنید:
1-4-کانال های توزیع: کانال های اولیه توزیع کدامند؟ (فروشگاه های خرده فروشی،عمده فروشی،دریافت سفارش به کمک پست،فروش درب به درب،تجارت الکترونیک با استفاده از اینترنت و ...)
2-4- عوامل واسطه: آیا زنجیره کامل توزیع متعلق به شماست یا عوامل واسطه ای مانند سوپرمارکت ها و دیگر عواما توزیع را به کار می گیرید؟
3-4- تاثیر بر روی کیفیت: آیا کیفیت محصولات هنگامی که به دست مصرف کننده نهایی می رسد مناسب است؟
4-4- سازگاری: آیا کانال های توزیع انتخاب شده با ظرفیت و ساختار تولید سازگار است؟
5-4- تناسب کانال توزیع با محصول: آیا کانال های توزیع با تصویری که از شرکت و محصولات شما در جامعه وجود دارد سازگار است؟
6-4- هزینه های توزیع: آیا کانال های توزیع انتخابی شما در ارتباط بامحصول،مقدار آن و بازاری که موردنظر شماست از نظر هزینه مقرون به صرفه هستند؟
7-4- قابلیت افزایش قیمت: آیا محصول شما می تواند افزایش قیمت مورد نیاز و درخواست توزیع کنندگان را تحمل نماید؟
8-4- بسته بندی: آیا بسته بندی محصولات شما برای کانال های حمل و توزیعی که در نظر گرفته اید،مناسب است؟
9-4- سیاست های خدمات و گارانتی: یکی از مهم ترین علل شکست در فروش،فقدان خدمات بعد از فروش است.چنانچه محصول/خدمتی تولید می کنید باید با نیازهای مشتری ارائه خدمات پیش،حین و پس از فروش آشنا باشید. و اگر در شرف تولید محصولی هستید که به خدمات پس از فروش نیاز دارد،متوجه خواهید شد که دادن محصول به دست مصرف کننده یک مساله و تامین خدمات کافی برای آن مساله ای دیگر است.
در واقع خدمات پشتیبانی به صورت یکی از عواملی درآمده است که می توان بدان وسیله به "مزیت رقابتی" دست یافت.
خدمات پس از فروش در حقیقت نوعی تعهد آینده به مشتریان است.شما باید بتوانید در ارزیابی اولیه بازار،حجم این وظیفه را برآورد نمائید.سعی کنید در هنگام تعیین حجم فروش،گزارشی نیز از کل این تعهد و هزینه آن تهیه کرده و مطالبی را در طرح کسب و کار خود به این موضوع اختصاص دهید.
5- برنامه های طرح و توسعه:
نکته:
شما لازم است هر سال تغییراتی در طرح بازاریابی بدهید و در تعیین مسیر کار باید تصمیم های کوتاه مدت اتخاذ کنید.
در این بخش بایستی هر گونه فعالیت های تحقیق و توسعه که قبل از تولید و توزیع محصول صورت می گیرد را مطرح نمایید.مرحله فعلی توسعه محصول یا خدمت را توضیح داده و شاخص واضح و شفافی از توانایی و تلاش یا هزینه های مرتبط و زمان مورد نیاز برای تکمیل آنها را بیان می کند.
"در مورد تلاش و زمان لازم برای توسعه محصول واقع گرا باشید."
طرح های مربوط به توسعه محصول در آینده و همینطور هر گونه طرح توسعه در ارتباط با پاسخگویی به نیاز بازار را توضیح دهید.در آینده قرار است چه محصول یا خدمتی را علاوه بر آنچه که الان هست ارائه دهید؟
به طور کلی موارد زیر را در این بخش در مورد محصولات و خدمات آینده تان توضیح دهید:
  • توسعه موقعیت ها و وظایف
  • مشکلات و ریسک ها
  • بهبود محصول و محصولات جدید
  • هزینه ها
6- برنامه عملیاتی و تولید
بیشتر سرمایه گذاران تنها زمانی حاضر به سرمایه گذاری هستند که از کسب و کار مورد نظر آگاهی داشته باشند،بنابراین ارائه توضیحات مراحل مختلف تولید محصول از مرحله آماده سازی مواد اولیه تا محصول نهایی آماده فروش،برای خوانندگان گزارش کتبی ضروری است.
موارد زیر را در مورد بخش عملیاتی و تولیدی خود ذکر کنید:
  • چرخه عملیات
  • محل جغرافیایی
  • تسهیلات و بهسازی
  • استراتژی ها و برنامه های تولید
  • وضعیت های قانونی و اداری
اگر فعالیت مورد نظر شما تولیدی است،لازم است طرح تولید تنظیم شود.این طرح باید تمامی فرآیند تولید را به طور کامل تشریح کند. و اگر فعالیت شما خدماتی است این بخش را طرح عملیاتی می گویند و لازم است،مراحل زمان بندی تکمیل معامله تجاری را تشریح کنید.
مشخص کنید تصمیم به ساخت چه قطعاتی دارید و چه قطعاتی را خریداری خواهید کرد؟آیا مونتاژ نهایی را خودتان انجام می دهید یا طی قراردادی به دیگران واگذار می کنید؟
به طور خلاصه مراحل مختلف تولید و جریان مواد و قطعات را از مواد خام تا محصول نهایی،بسته بندی و انبار توضیح دهید.
ماشین آلات و تجهیزات اصلی مورد نیاز و مشخصات آنها را ذکر کنید.
در مورد سالن تولید،نحوه استقرار ماشین آلات و تجهیزات عمده و ابعاد آنها توضیح دهید.
تعیین کنید عوامل مهم و حیاتی در دستیابی به محصول نهایی با کیفیت مورد انتظار کدامند؟چه اقدامات،برنامه ریزی و پیش بینی هایی را به منظور حصول اطمینان از کیفیت محصول نهایی صورت داده اید.
توصیف کنید محتمل ترین حوادث (مانند از کار افتادن ماشین آلات و غیره) که می تواند منجر به توقف تولید شود،کدامند؟این توقف چه مدت طول خواهد کشید؟اقدامات لازم برای ادامه کار تولید را پیش بینی کنید.
ساختار سازمانی
ساختار سازمانی قسمتی از طرح کسب و کار است که شکل مالکیت کسب و کار نوپا که مالکیت شخصی،مشارکتی و یا سهامی است را شرح می دهد.اگر فعالیت کارآفرینانه شما مشارکتی است باید مدت آن را معین کنید یا اگر سهامی است،مهم است که میزان سهام موجود،انواع سهام،نام ها و نشانی ها و چکیده سوابق مدیران و کارکنان شرکت به تفصیل عنوان شود همچنین ساختار سازمانی کسب و کار خود را معین کنید و در آن حدود اختیارات و مسئولیت های اعضای تشکیلات را قید نمایید.
به طور خلاصه در مورد افرادی که حاکمیت و کنترل سازمان را در اختیار دارند (نام،فعالیت،میزان تحصیلات،اشتغال و میزان مشارکت آنها) توضیح دهید.
همچنین افراد مهم و کلیدی گروه خود را کامل معرفی کنید.معرفی شما باید بیانگر آن باشد که افراد فوق از استعداد،مهارت و تجربه لازم برای محقق کردن اهداف پیش بینی شده برخوردار هستند.مطالعه کنندگان طرح شما به ویژه علاقه مند هستند بدانند وظایف مهم از قبیل مدیر عامل (اجرایی ارشد) مدیریت مالی،مدیریت بازاریابی و فروش،مدیریت تولید را چه کسانی به عهده دارند،به این موضوع نیز حتما اشاره کنید.
اگر از خدمات پشتیبانی بیرونی مثل مشاورین صنعتی با تخصص های خاص،حقوقدانان،حسابداران،آژانس های روابط عمومی یا بازاریابی استفاده می کنید و یا برای استفاده از آنان درحال برنامه ریزی هستید آنها را ذکر کنید و توضیح دهید چه نوع خدماتی را از آنها خواهید گرفت؟
همچنین در این بخش جزئیاتی در مورد نیروی کار،تعداد افراد مورد نیاز و تخصص های هر کدام،چگونگی دسترسی به این نیرو،هزینه های جذب نیروی کار،مزایا،طرح های تشویقی که برای این افراد در نظر گرفته اید،دوره های آموزشی که برای افزایش سطح علمی آنها طراحی خواهید کرد و ... مطالبی را ذکرکنید.
"یک سرمایه گذار بر روی نیروی انسانی سرمایه گذاری می کند،نه بر روی ایده ها و تصورات"
برنامه زمان بندی
پس از آنکه وضعیت طرح ازنظر امکانات تولید،هزینه ها و منابع تامین مالی مشخص شد،نیاز به یک برنامه زمان بندی می باشد تا مطابق آن تخصیص منابع مالی و انجام هزینه های مربوطه مشخص شود.از این رو باید دیدگاه های اصلی و زمان برداشتن هر گام جهت نیل به هدف نهایی،یعنی راه اندازی تجاری مشخص شود.
برای عملیات و فعالیت هایی نظیر موارد زیر پیش بینی زمانی و هزینه های لازم را مشخص نمایید.و در جدول مخصوصی علامت گذاری کنید:
  • عملیات ساختمانی و محوطه سازی
  • انعقاد قرارداد انتقال تکنولوژی
  • اجرای تاسیسات الکتریکی و مکانیکی
  • خرید دستگاه های تاسیساتی
  • خرید ماشین آلات و تجهیزات تولیدی ساخت خارج
  • خرید ماشین آلات و تجهیزات تولیدی ساخت داخل و مواردی از این قبیل
  • تهیه مواد اولیه
  • راه اندازی آزمایشی
  • راه اندازی تجاری
9- ریسک ها،مشکلات و مفروضات اساسی
طرح کسب و کار شما بر اساس تعدادی مفروضات تهیه می شود.صرف نظر از اینکه شما چقدر این فرضیات را با دقت در نظر گرفته اید،احتمال اینکه همه چیز دقیقا مطابق طرح شما پیش برود،بسیار کم است.
در نتیجه اگر شما طرحی برای پیشامدهای احتمالی داشته باشید،آماده اجرای آن هستید.این موضوع بسیار مهم است تا زمینه هایی که کسب و کار شما را شکننده و آسیب پذیر می کنند،بدانید.
  • در طرح خود مشخص کنید،از وارد شدن در چه زمینه هایی باید پرهیز نمایند؟وارد شدن به این مباحث چه صدماتی ممکن است به کسب و کار شما وارد کند؟
  • تغییرات در نرخ بهره،نوسانات نرخ ارز،رکود اقتصادی،نرخ تورم،نرخ مواد اولیه چه تاثیری ممکن است بر کسب و کار آینده شما بگذارد؟مشخص کنید و تعیین کنید چه راهکارهایی برای مقابله با اینگونه خطرات احتمالی پیش بینی کرده اید؟
  • در مورد قوانین و مقررات و سیاست های اقتصادی،مالیات ها،مقررات جدید و اثرات احتمالی که ممکن است بر کسب و کارتان تاثیر بگذارند،نیز مطالبی ذکر کنید.
مشخص کنید تغییرات عقاید و افکار عمومی مثل تغییرات در سلیقه و مد و موضوعات اخلاقی چه اثرات سوئی بر کسب و کار شما خواهد داشت،بیان کنید.به نظر شما مسائل سیاسی مرتبط با ایده کسب و کار شما چیست؟کدام به عنوان فرصت و کدام به عنوان تهدید محسوب می شوند؟
تغییرات فناوری،دعاوی حقوقی کارکنان و کارگران،پرداخت های مشتریان را بررسی کنید و ذکر کنید،چه راه حل هایی در مقابله با مشکلاتی که ممکن است در هر یک از زمینه های فوق اتفاق افتد،اندیشیده اید؟
ریسک هایی که درمورد کارکنان وجود دارد را مشخص کنید مثلا تعیین کنید در صورتی که یک یا تعدادی از مدیران کلیدی تان تصمیم به ترک شرکت بگیرند،کسب و کارتان چقدر تحت تاثیر قرار خواهد گرفت؟چه اثری بر روی عملیات و روند جاری امور شرکت خواهد گذاشت؟اگر بتوانید مدیران مناسب تر و توانمندتری برای توسعه کسب و کارتان پیدا کنید اثر آن بر کسب و کارتان چه خواهد بود؟خطر اینکه یک موسسه جدید در منطقه شما شروع به کار کرده و در جذب کارگران با شما رقابت کرده و اثراتی مانند افزایش حقوق کارگران نسبت به آنچه پیش بینی کرده اید را به همراه داشته باشد،چیست؟یا اگر به هر دلیل نتوانید کارگران ماهر در منطقه پیدا کنید اثر آن بر روی کسب و کارتان چگونه است؟
همچنین مسائل مربوط به تولید و کیفیت و خسارات احتمالی که تولید را متوقف می سازد و زمان های ناشی از طولانی شدن زمان طراحی و توسعه محصول را بیان کنید.اگر حمایت سرمایه گذاران قطع شود یا دچار نوسان شود،برای ادامه فعالیت ها،چه برنامه ای را پیشنهاد می کنید؟
در مورد تامین بخشی از نیازها در زمینه قطعات که به عهده پیمانکاران است و مخاطراتی که در این زمینه وجود دارد،توضیحاتی بدهید.
تاثیراتی که در بازار ممکن است به وجود آید،مثل نوسانات فروش،رقابت شدیدتر و ... را بررسی کنید و تعیین کنید در این زمینه چه ریسک های احتمالی وجود دارد و شما چه راهکارهایی برای آن پیشنهاد می کنید.
نکته: اگر شما از قبل عکس العمل های احتمالی در مورد تغییرات بازار را درنظر گرفته باشید،در مقایسه با حالتی که حتی در مورد این موضوع فکر نکرده اید،می توانید سریع تر تصمیم گیری و عمل نمایید.بنابراین صرف نظر از اینکه کارها بهتر یا بدتر از وضعیت پیش بینی شده پیش بروند،شما قبلا علل احتمالی و اثرات حاصله را بررسی کرده و اقدامات مناسب را پیش بینی کرده اید.
10- برنامه مالی
برنامه ریزی مالی،عامل کلیدی طرح کسب و کار شماست.این امر همان اندازه که برای شما مهم است،برای وام دهنده یا سرمایه گذار نیز مهم می باشد.
هدف از نوشتن برنامه مالی این است که:
  • منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح را مشخص کند.به این معنی که میزان منابع مالی مورد نیاز و اینکه چه موقع به آن نیاز دارید و چه زمانی بازپرداخت می کنید رانشان می دهد.
  • میزان سودآوری قابل انتظار و ریسک های مالی احتمالی را مشخص می کند.
تصمیم گیری در مورد اینکه کسب و کار شما تامین مالی بشود یا نه و اگر قرار بر تامین مالی است،شرایط و نحوه آن چگونه است به این موضوع بستگی دارد که نتایج مالی برآورد شده به چه میزان جذاب و متقاعد کننده می باشد.
در تهیه برنامه مالی باید موارد زیر را تعیین کنید:
  • صورت های مالی و ترازنامه واقعی
  • صورت های مالی سال های آتی
  • ترازنامه های سال های آتی
  • تحلیل محاسبات و نقطه سر به سر
  • کنترل هزینه
  • و موارد مهم دیگر
هنگامی که طرح کسب و کارتان را آماده می کنید بایستی برخی ملاحظات حیاتی و مهم را در آن رعایت کنید.در هر دو صورت شروع یک کسب و کار جدید و یا تصمیم گیری در مورد توسعه کسب و کار موجود حتی اگر ایده کسب و کار شما بسیار خوب نیز باشد،بدون سرمایه کافی احتمالا موفق نخواهید شد.پس ذخائر و منابع کافی نقدی را مشخص کنید.
جریان های ورودی و خروجی نقدینگی را به داخل و خارج از شرکت واینکه چگونه نقدینگی لازم به منظور پوشش دادن هزینه های پرداختی فراهم می شود را نشان دهید.
منابع هزینه ای(هزینه های جاری و هزینه های ثابت) را مشخص کنید. هر هزینه ای را که به ذهنتان خطور می کند،ثبت کنید.حتی ایده خود را برای چند نفر مطرح کنید و نظر آنها را در مورد هزینه های سالیانه جویا شوید.
بعد از آن بایستی اطلاعاتی از قبیل صورت درآمد ناشی از فروش،سود ناخالص،گردش وجوه نقدی را در طرح خود ارائه دهید.
علاوه بر پیش نویس صورت درآمد،بودجه فروش را که برآورد مقدار مورد انتظار فروش در یک ماه است را نیز تعیین کنید.
صورت حساب ترازنامه را نیز برای طرحتان تهیه کنید.
صورت حساب سود و زیان را که سود دهی شما را در کسب دوره زمانی مشخص و نیز تاثیر مالیات بر کل بازدهی را نشان می دهد،در طرح خود بیاورید.
نسبت های مالی هم از اطلاعات موجود در صورتحساب سود و زیان و ترازنامه به دست می آید،که باید در طرحتان راجع به آن توضیحاتی ارائه دهید.این نسبت ها شامل نسبت های نقدینگی،کارآیی،سودآوری و نسبت های توان مالی است.
فراهم آوردن این نسبت ها برای اهداف زیر به کار می روند:
  • فراهم آوردن تصویری از سلامت مالی کسب و کار از قبیل ارزیابی توانایی های ایجاد سود،پرداخت به موقع صورت حساب ها و استفاده موثر و مفید از دارایی ها.
  • مقایسه عملکرد کسب و کارتان با سایر کسب و کارهای مشابه
  • بررسی تغییرات عملکردی کسب و کارتان در طول دوره مشخصی از زمان
همچنین نقطه سر به سر مالی کسب و کارتان را مشخص کنید و تعیین کنید در چه زمان کسب و کارتان به این نقطه می رسد؟تعیین کنید چند واحد باید فروخته شود و یا به چه مقدار حجم فروش باید دست یافت.
11- پیشنهادها
در قسمت آخر طرح کسب و کار خود اگر پیشنهادی در زمینه:
  • سرمایه مورد نیاز
  • نحوه جمع آوری سرمایه و اینکه آیا سرمایه قرار است از طریق فروش سهام عام،خاص و یا راه های دیگر مثل وام و... تامین شود
  • مصرف وجوه
  • برگشت سرمایه گذاری و هر موضوع دیگری که فکر می کنید به بهتر شدن طرحتان و جلب نظر سرمایه گذاران کمک خواهد کرد،ارائه دهید.
12- ضمائم
در بخش ضمائم می توانید به ارائه اطلاعات تکمیلی از جمله موارد زیر بپردازید:
  • بروشورها،کاتالوگ ها و مدارک مربوط به تولید،محصول/خدمات
  • ارزیابی دارایی ها
  • سوابق و گزارش عملکرد مالی و گزارش بازرسان
  • مدارک قانونی(برای مثال مدارک ثبت و تغییرات شرکت)
  • سوابق شغلی مدیران
  • تحقیقات بازار
  • سایر اطلاعات مهم و مرتبط
چگونه از طرحتان محافظت کنید؟
زمانی که می خواهید طرح کسب و کارتان را با دوستان و همکاران مطرح کنید،اغلب این نگرانی وجود دارد که مبادا ایده و فکر شما را به نام خود ثبت کرده و از آن به نفع خود سود ببرند،از آنجایی که طرح ها،بحث جامع و فراگیری را شامل می شوند این نگرانی قابل درک است.
اکثر اشخاصی که از آنها خواسته می شود تا طرح کسب و کار را مرور کرده و درباره آن اظهارنظر کنند،معمولا به دلیل نسبت های خانوادگی و یا دوستی و یا به واسطه پرهیز از عذاب وجدان از سوء استفاده از طرح کسب و کار شما دوری می کنند ولی باید به خاطر داشت موارد فراوانی وجود دارد که حتی یکی از اعضای خانواده،دوستان یا همکاران تجاری به سوءاستفاده از ایده و فکر متهم شده است.برای پیشگیری از بروز چنین حوادثی بهتر است این کارها را انجام دهید:
  1. در ابتدای طرح و یا در قسمت معرفی طرح کسب و کار،بیان کنید که این گزارش محرمانه است و لذا هیچ کس حق برداشت از این مطالب را نداشته مگر با اجازه کتبی صاحب طرح مورد نظر
  2. طرح کسب و کار را به صورت کامل ارائه نکنید بلکه آن را مرحله به مرحله و در فاصله های زمانی متناسب با پیشرفت مذاکرات و تصمیمات طرفین معرفی نمایید و از ارائه مطالب کلیدی و مهم آن پرهیز کنید.
  3. قبل از هر گونه اقدامی در جهت معرفی طرح،مراحل قانونی از قبیل ثبت و ... را انجام دهید.
  4. کلیه فعالیت های مربوط به ارائه طرح خود را مکتوب نمایید به عنوان مثال در هنگام ارائه طرح خود به مراکز مورد نظر برای جلب همکاری طی نامه ای رسمی و از طریق ثبت در دبیرخانه پیگیری و از آنها رسید دریافت نمایید.
نیاز نیست از کسانی که قرار است نقش حرفه ای و اساسی در تشکیلات ایفا کنند (از قبیل با
ارسال نظر برای این مطلب

کد امنیتی رفرش
اطلاعات کاربری
  • فراموشی رمز عبور؟
  • آمار سایت
  • کل مطالب : 223
  • کل نظرات : 85
  • افراد آنلاین : 21
  • تعداد اعضا : 36
  • آی پی امروز : 31
  • آی پی دیروز : 40
  • بازدید امروز : 34
  • باردید دیروز : 473
  • گوگل امروز : 0
  • گوگل دیروز : 4
  • بازدید هفته : 891
  • بازدید ماه : 891
  • بازدید سال : 24,083
  • بازدید کلی : 602,007